Genetik Yapınızda ‘Bu’ Varsa Alzheimer’dan Kaçışınız Zor

APOE4 Geni ve Alzheimer: Genetik Bağlantı Hakkında Şok Eden GerçeklerSon araştırmalar, APOE4 geninin iki kopyasına sahip kişilerin 60’lı yaşlarının ortalarına kadar neredeyse kesinlikle Alzheimer belirtileri göstereceğini ortaya koyuyor.
Bilim insanlarından oluşan bir ekip, daha önce keşfedilmemiş, Alzheimer hastalığının genetik bir nedenini bulmuş gibi görünüyor.
Pazartesi günü yayınlanan yeni bir çalışmada araştırmacılar, Alzheimer riskiyle ilişkilendirilen bir genetik varyasyonun iki kopyasını taşıyan kişilerin, yaşlandıkça bu nörodejeneratif hastalığı geliştirmeye adeta mahkum olduğuna dair güçlü kanıtlar buldular.
Genel popülasyonun %2’si bu mutasyona sahip olabilir ve bu da Alzheimer’ın genetik riskinin şu anda varsayıldığından daha büyük olduğunu düşündürmektedir.
Yaygın Bir Hastalık: Alzheimer
Alzheimer, şu anda yaklaşık 7 milyon Amerikalıyı etkileyen en yaygın demans (bunama) türüdür. Arkasında yaş, kardiyovasküler hastalıklar ve genetik dahil olmak üzere birçok farklı risk faktörü olabilen karmaşık bir durumdur.
Genç yaşta Alzheimer oluşumuna neden olan nadir mutasyonların yanı sıra, klasik Alzheimer türü riskini artıran başka mutasyonlar da vardır (genellikle 65 yaşından sonra başlar). Bu mutasyonlardan biri, apolipoprotein E genini veya APOE’yi etkiler ve APOE4 olarak bilinir.
APOE4 Varyantının Riskleri
Nüfusun yaklaşık dörtte biri APOE4’ün en az bir kopyasını taşır ve bu varyant genellikle bilim insanları tarafından Alzheimer riskinin önemli bir boyutu olarak incelenir.
Genellikle bu çalışmalar, bir veya iki kopya taşıyan insanlar arasında ayrım yapmaz. Fakat bazı araştırmalar, APOE4 homozigotları olarak da bilinen bu çift kopya taşıyıcılarının, Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin diğerlerine göre çok daha yüksek olduğunu göstermiştir.
İspanya ve ABD’den geniş bir araştırma ekibi bu soruyu çözmeye çalıştı. Bunun için Amerika Ulusal Alzheimer Koordinasyon Merkezi’nin (NACC) beyin donör verilerini ve Alzheimer biyobelirteçlerini, (APOE4 durumları dahil) takip eden beş başka büyük ölçekli çalışmanın verilerini analiz ettiler. Toplamda analiz 13.000’den fazla kişiyi içeriyordu.
Çarpıcı Bulgular
NACC verilerinde araştırmacılar, iki APOE4 genine sahip hemen hemen herkesin, ölürken Alzheimer ile ilişkili orta ila yüksek düzeyde beyin değişikliği gösterdiğini bulmuşlardır.
Karşılaştırma için şunu belirtmeliyiz; Alzheimer riskini etkilemediği düşünülen en yaygın APOE varyantı olan APOE3’e sahip olan kişilerin yalnızca %50’sinde aynı durum tespit edildi.
Biyobelirteç verilerinde ekip, benzer şekilde, iki APOE4 kopyasına sahip olan hemen hemen herkesin, 65 yaşına kadar omurilik sıvılarında anormal amiloid beta seviyelerine sahip olduğunu (hastalığın olası erken bir belirtisi), %75’inin ise pozitif amiloid taraması olduğunu buldu.
80 yaşına gelindiğinde bu taşıyıcıların neredeyse %90’ı, araştırmacıların takip edebildiği, amiloid ve tau (Alzheimer için bir başka anahtar protein) ile ilişkili tüm biyobelirteçlere sahipti.
Bu değişikliklere sahip herkes ölmeden önce Alzheimer’ın klinik semptomlarını göstermeyecektir. Ancak Nature Medicine dergisinde yayınlanan bulgular, yazarların belirttiği üzere, neredeyse tam penetransın (genetik bir mutasyonun belirli bir özelliğe neden olma şansı) açık bir örneğini sunmaktadır.
Bu durumda, iki APOE4 genine sahip olanların, 60’lı yaşlarının ortalarına geldiklerinde en azından Alzheimer’ın ilk belirtilerini geliştirmeleri neredeyse kesindir.
Bu kesinlik seviyesi göz önüne alındığında, bu mutasyonu ayrı, “genetik” bir Alzheimer formu olarak sınıflandırmak daha doğrudur.
Araştırmacılar ayrıca, popülasyonun %2’sinin iki APOE4 kopyasına sahip olduğunun düşünüldüğünü, bunun da bu Alzheimer formunu tek bir gene bağlı en yaygın hastalıklardan biri yapacağına dikkat çekiyorlar.
Araştırmaların Geleceği
Bu bulguların diğer araştırmacılar tarafından doğrulanması halinde, Alzheimer’ın nasıl çalışıldığına dair önemli değişikliklere yol açabilir. Yeni başlayanlar için, genetik Alzheimer’ın daha geniş bir tanımına yol açmalıdır; ki bu durumda APOE4 formu genellikle diğer genetik nedenlere göre daha ileri yaşlarda Alzheimer’a neden olduğu kabul edilecektir.
İki APOE4 kopyası ile ilişkili çok daha yüksek risk göz önüne alındığında, araştırmacılar, gelecekteki çalışmaların tek kopyalı taşıyıcılarla birlikte ele alınmaması gerektiğini söylüyor.
Bu yüksek risk hakkında bilgi sahibi olmak, bilim insanlarının Alzheimer’ın nasıl ortaya çıkabileceğini daha iyi anlamalarına yardımcı olacak ve bir gün daha etkili tedavilere yol açabilecektir.
Yazılarında şu sonuca varmışlardır: “Sonuç olarak, çalışmamız, APOE4 homozigotlarının [yani, iki APOE4 aleli veya kopyası] ayrı, genetik olarak belirlenmiş bir Alzheimer hastalığı biçimini temsil ettiğini öne sürmek için zorlayıcı kanıtlar sağlamaktadır ve bu da halk sağlığı, taşıyıcıların genetik danışmanlığı ve gelecekteki araştırma yönleri için önemli çıkarımlara sahiptir.”